શેરબજાર વિશે જાણીએ

સામાન્ય રીતે ભારતમાં એવી માન્યતા પ્રવર્તે છે કે શેરબજાર એટલે સટ્ટો, જુગાર અથવા તો તેજી મદી કરવા માટેનું સ્થળ, શેરબજારમાં જે કઈ પણ ધંધો થાય તે બધો સામાન્ય રીતે સટ્ટો જ કેહવાય છે, મોટા ભાગના લોકો શેરબજારને સટ્ટાબજાર તરીકે જ ઓળખે છે, ઉપરોક્ત માન્યતા ખરેખર ભૂલ ભરેલી છે. ખરી રીતે સાચા અર્થમાં કહીએ તો શેરબજાર એટલે મૂડી રોકાણ માટેનું એક ઉત્તમ સ્થળ કહી સકાય જ્યાં આગળ સામાન્ય થી લઇને મોટા દરજ્જાના માણસો જો આયોજન પૂર્વક વ્યવસ્થિત રીતે પોતાનું રોકાણ કરે તો ફુગાવા સામે રક્ષણ મેળવીને મોટી સંપતિનું સર્જન કરી શકે છે.

શેરબજારમાં રોકાણ માટે “શેર”ના પ્રમાણમાં રોકાણ કરવાનું હોય છે. “શેર” શબ્દની સરળ વ્યાખ્યા આપવાની હોય તો કહી શકાય કે કોઈ કંપની નાણા ઉભા કરવા માટે કોઈ વ્યક્તિને કંપનીમાં ભાગીદાર બનાવવા “શેર” (ભાગ) આપે તેને “શેર” કહે છે. આ શેર ધરાવનાર વ્યક્તિ કંપનીની મિલકતોના તેના ભાગના રોકાણ પ્રમાણેનો સમાંતર હિસ્સા નો ભાગીદાર બન્યો કેહવાય. સમય જતા તેની જરૂરિયાત પ્રમાણે તેના હિસ્સાને શેરબજારમાં વેચી તે તેના એકલા નાણા ઉભા કરી શકે છે.

ભારતમાં અર્થતંત્ર તથા મૂડીબજારના વિકાસમાં શેરબજારોનું વ્યાપક તથા મહત્વનું યોગદાન રહ્યું છે.

હાલમાં ભારતમાં શેરબજારનું ટ્રેડીંગ કરવા માટે ત્રણ શેરબજાર(સ્ટોક એક્ષચેન્જ) કાર્યરત છે, જેમનાં નામ નીચે પ્રમાણે છે.

ઉપરોકત ત્રણેય એક્ષચેન્જમાંથી એશિયાના સૌથી જુના શેરબજાર બોમ્બે સ્ટોક એક્ષચેન્જ(BSE)ની સ્થાપના 1875માં થઇ હતી તે પેહલા એટલે કે 1851 થી 1875 સુધી અન -ઓર્ગેનાઈઝ રીતે શેરના સોદા થતા હતા. ઉપરોક્ત ગાળાની વાત કરીએ તો મુંબઈમાં આજે હોર્નીમેન સર્કલ આવેલું છે ત્યાં એક ઝાડ નીચે બેસીને શેરબજાર તથા રૂના સોદા થતા હતા.

ત્યાર બાદ જેમ જેમ શેર દલાલોની સંખ્યા વધતી ગઈ અને આ જગ્યા નાની પાડવા લાગી, આથી ફ્લોરાફાઉન્ટન નજીક આજે જ્યાં સેન્ટ્રલ બેંક ઓફ ઇન્ડિયા આવી છે તે જગ્યાની આસપાસ ચારેક વિશાળ વૃક્ષો હતાં, ત્યાં શેરદલાલોએ ભેગા થઇને અનેક અડચણોની વચ્ચે તેમનો ધંધો વિકસાવ્યો. જેમ જેમ ધંધો વિકસતો ગયો તેમ તેમ શેરદલાલોની એક યોગ્ય માળખાની જરૂરિયાત ઉભી થઇ અને તે વખતે તમામ શેરદલાલોએ ભેગા થઇ 9મી જુલાઈ 1875ના દિવસે ‘‘ધી નેટીવ શેર એન્ડ સ્ટોક બ્રોકર્સ એસોસિએસન’’ નામની સંસ્થાની રચના કરી અને તેના પ્રમુખ તરીકે શ્રી ચુનીલાલ મોતીલાલની નિમણુક કરી અને તેઓ શ્રીનું 20 વર્ષ પછી 1895માં તેમનું થતા નવા પ્રમુખની ચુટણી થઇ અને ત્યાર બાદ ઉપરોક્ત સંસ્થાનું નામ બદલીને “ધી બોમ્બે સ્ટોક એક્ષચેન્જ”(BSE) કરવામાં આવ્યું.

આજે આ શેરબજાર વામનમાંથી વિરાટ બની ચુક્યું છે અને દુનિયાના ઉત્તમ શેરબજારોમાં તેની ગણતરી થાય છે.

સ્ટોક અને ઇક્વિટી અંગે જાણવા જેવી પાયાની બાબતો

સ્ટોક એ બિઝનેસની માલિકીમાં વાસ્તવિક હિસ્સો છે. તમે કોઈ કંપનીના એકસો શેર ખરીદો જેની માલિકી એક કરોડ શેરમાં વિભાજિત હોય, તો તમે તે કંપનીના એક લાખમા ભાગની માલિકી મેળવો છો. આટલો હિસ્સો પ્રમાણમાં બહુ નાનો કહેવાય તેથી કંપનીના સંચાલનમાં તમને કોઈ અધિકાર મળતો નથી, પરંતુ તમે તેની માલિકીમાંથી નાણાકીય લાભ મેળવી શકો છો.

રોકાણના હેતુઓ અને જોખમો :

મૂડી લાભ: 

ડિવિડન્ડ: 

મૂડીરક્ષણ :

ફુગાવા સામે રક્ષણ :

ગેરેન્ટી :

ક્રેડિટ રેટિંગ :

ક્યાં અને કઈ રીતે રોકાણ કરવું ?.

કઈ રીતે નીકળવું ?

ટેક્સ :